Pay Senedi Yerine İlmühaber Çıkarılacak ve Çıkarılamayacak Haller
Hisse senedi yerine ilmühaber çıkarılabilir mi? Nama yazılı paylar için çıkarılan ilmühaber geçerli midir? Hamiline yazılı paylar için ilmühaber bastırılabilir mi? Hamiline yazılı ilmühaberler en fazla kaç ay süreyle geçerlidir? Bu sorularım cevaplarını yazımızda bulabilirsiniz.
İlmühaberin Tanımı
- Temel Tanım: İlmühaber, pay senetleri basılıp dağıtılıncaya kadar geçerli olan ve pay senetlerinin yerini tutan geçici menkul kıymettir.”Geçici pay senedi” veya “ara pay senedi” olarak da anılır.
- Resmi Tanım:TDK’ye göre “bir şeyin teslim alındığını gösteren belge, alındı kağıdı”dır.
- Hukuki Nitelik: Şirketler Hukuku’nda kıymetli evrak niteliğindedir (Öğretide genel kabul).
- Önemli Uyarı: Geçici bir belge olsa da, sahibine sağladığı haklar (oy kullanma, kâr payı alma, genel kurula katılma vb.) bakımından geçici değildir. Pay senediyle değiştirilene kadar tüm ortaklık haklarını kullanma hakkı verir.
İlmühaberlerin Vergi ve Yargı Kararları Karşısındaki Durumu
- Vergi Hukuku (GVGT 232): İlmühaberlerin elden çıkarılmasından doğan kazançlar, tıpkı pay senedi satış kazançları gibi vergilendirilir.
- Yargı Kararları (Danıştay):
İlmühaberler, pay senetleri ile aynı hükümler altında düzenlenir ve aynı hakları sağlar (Danıştay 9. Daire, 2011).
İlmühaberler, nama veya hamiline yazılı olsun, pay senetleri gibi birer kıymetli evraktır ve pay senetlerinin yerini tutar (Danıştay 7. Daire, 1999). Devir işlemleri (ciro ve teslim) pay senedi devri gibidir.
Hamiline Paylar İçin İlmühaber Çıkarılması
Temel Yükümlülük: Yönetim Kurulu (YK), pay bedelinin tamamı ödendikten sonra3 ay içinde pay senetlerini bastırıp dağıtmak zorundadır.
İlmühaber İzni: TTK m. 486/2 açıkça izin verir: “Pay senedi bastırılıncaya kadar ilmühaber bastırılabilir.”
İşlem Basamakları:
- Yönetim Kurulu karar alır (İlmühaber çıkarılmasına veya pay senedi basımına karar verir).
- Bu karar ticaret siciline tescil ettirilir ve ilan edilir.
- Şirket bağımsız denetime tabi ise, karar şirket internet sitesinde yayınlanır.
Hukuki Rejim: Hamiline paylar için çıkarılan ilmühaberlere, kıyas yoluyla nama yazılı pay senetlerine ilişkin hükümler uygulanır.
İlmühaberin Geçerlilik Süresi Ne Kadar?
Ödeme Süresi: Nakden taahhüt edilen pay bedellerinin en az %25’i tescil öncesi, kalanı tescili izleyen 24 ay içinde ödenmelidir.
Senede Bağlama Süresi (TTK m. 486): Pay bedeli tamamen ödendikten sonra YK’ya tanınan 3 aylık süre (pay senedi basım/dağıtım) eklenir.
Maksimum İlmühaber Süresi:
Kuruluş/Sermaye Artırımı Tescil Tarihi + 24 Ay (Ödeme Süresi)+ 3 Ay (YK Süresi)= Toplam 27 Ay.
İlmühaber, tescil tarihinden itibaren en fazla 27 ay geçerli olabilir.
Önemli Senaryolar:
Ödeme 24. Ayın Sonunda: İlmühaber maksimum 27 ay geçerli.
Ödeme Daha Erken (Örneğin, 12. Ayda): İlmühaber geçerlilik süresi = Ödeme Tarihi + 3 Ay (Örneğin: 12 ay + 3 ay = 15 ay). Bu 27 ayı aşamaz!
Süre Sonu: İlmühaber geçerlilik süresi bittiğinde, hamiline yazılı pay senetleri bastırılıp sahiplerine dağıtılmalıdır.
İlmühaberin İçerik ve Şekil Şartları
TTK’ya göre hamiline paylar için çıkarılan ilmühaberler mutlaka nama yazılı olmalıdır. İçinde asgari şu bilgiler bulunmalıdır:
- Şirketin ticaret unvanı
- Şirketin sermaye tutarı
- Şirketin kuruluş tarihi
- Kuruluş tarihindeki sermaye tutarı
- İlmühaberin tertibi ve tescili tarihi
- İlmühaberin itibari değeri
- İlmühaberin temsil ettiği pay adedi
- İlmühaber Sahibinin Adı-Soyadı, Ticaret Unvanı ve Yerleşim Yeri
- Ödenmiş pay bedeli miktarı
- Şirket adına imza yetkisi olan en az iki kişinin ıslak imzası
Kayıt Zorunluluğu: Çıkarılan ilmühaberler ve sahipleri, şirketin pay defterine kaydedilmelidir.
MKK Bildirimi
- Genel Kural (TTK m. 486 Sonrası): 1 Nisan 2021’den itibaren, hamiline yazılı pay senetleri bastırılıp dağıtılmadan önce, pay sahipleri ve pay bilgileri Merkezi Kayıt Kuruluşu’na (MKK) bildirilmek zorundadır.
- İlmühaber İçin İstisna: Bu zorunluluk sadece nihai hamiline yazılı pay senetlerini kapsar. Hamiline yazılı paylar için çıkarılan ilmühaberlerin MKK’ya bildirilmesi zorunlu değildir.
Nama Yazılı Paylar İçin Bastırılan İlmühaberler Geçerli midir?
İlmühaberler, 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun 486. maddesinin ikinci fıkrasında düzenlenmiştir. Fıkradaki “Pay senedi bastırılıncaya kadar ilmühaber bastırılabilir. İlmühaberlere kıyas yoluyla nama yazılı pay senetlerine ilişkin hükümler uygulanır.” hükmü ile pay senedi bastırılıncaya kadar ilmühaber çıkarılmasına imkan tanınmıştır.
Ancak, TTK’da ilmühaber çıkarılması mülga 6762 sayılı eski Türk Ticaret Kanunu’nun aksine ayrı bir madde altında ele alınmadığı gibi bir “nama yazılı pay senetlerinin yerini tutmak üzere” veya “hamiline yazılı pay senetleri yerine tanzim olunan” şeklinde bir ayrıma da gidilmemiş, sadece nama yazılı pay senetlerine ilişkin hükümlerin kıyas yoluyla ilmühaberlere uygulanması öngörülmüştür.
Ayrıca, ilmühabere dair hüküm, hamiline yazılı pay senedi çıkarılmasına ilişkin 486’ncı maddenin ikinci fıkrasında yer almış, nama yazılı pay senedi çıkarılmasına ilişkin üçüncü fıkrada ilmühaberden bahsedilmemiştir.
Bu nedenle, ilmühaber konusundaki güncel görüşler, anonim şirkette istenilenin pay senedi çıkarılmasından yana olduğu, ilmühabere sadece geçici bir süre için ve de sadece hamiline yazılı paylar için izin verildiği, bu nedenle 6102 sayılı Kanunu’nun yürürlüğe girdiği 1 Temmuz 2012 tarihinden itibaren nama yazılı paylar için çıkarılan ilmühaberlerin Gelir Vergisi Kanunu ile Katma Değer Vergisi Kanunu’nda pay senetleri için getirilen istisnalardan faydalanamayacağı yönündedir.
Hisse senedi yerine ilmühaber çıkarılabilir mi sorusu hakkında daha detaylı bilgi almak ve hizmetlerimizden yararlanmak için bizimle iletişime geçebilirsiniz. 25 yılı aşan uzmanlık, bilgi birikimi ve tecrübemiz ile yanınızdayız. Ayrıca, dilerseniz Kurucumuz Dr. Soner Altaş‘ın Ticaret Hukuku alanındaki eserlerine göz atabilir veya Türkiye’nin ilk ve tek Şirketler Hukuku ile Organize Sanayi Bölgeleri Hukuku Bilgi Sistemi olan Tacirsoft Hukuk Bilgi Sistemi’ni yakından inceleyebilirsiniz.
